Żydzi i judaizm. Pojęcia

Harry Kamelman, bodajże brytyjski pisarz-żyd, popełnił był taką sobie powiastkę — „W piątek rabin zaspał”. Celowo mówię „powiastkę” — bo wspomniana powieść kryminalno-detektywistyczna jest mocno krótka, a do tego została wydana w jakimś takim mikroskopijnym formacie.

Znawcom, tudzież fanom dobrych kryminałów raczej nie polecam (zwykłe, dość krótkie czytadło). Jednakże czytelnikom interesującym się kulturą i historią judaizmu — zdecydowanie polecam. Głównie ze względu na mnogość ciekawych i fajnie wyjaśnionych pojęć związanych z Żydami i judaizmem.

Wybrane pojęcia (wraz z objaśnieniem) w porządku alfabetycznym:

  • amida — główna modlitwa liturgii zawierająca osiemnaście błogosławieństw; odmawia się ją po cichu z twarzą zwróconą w stronę Jerozolimy,
  • bar micwa — uroczystość, podczas której trzynastoletni chłopcy żydowscy zostają uznani za pełnoletnich pod względem religijnym; od tego momentu mogą oni być uwzględniani w minjan,

  • behelfer — po hebrajsku: pomocnik, pomoc mełameda w chederze, od jego żydowskiej nazwy pochodzi spolszczona nazwa belfer,

  • chanuka — po hebrajsku: poświęcenie; ośmiodniowe święto świateł upamiętniające zwycięstwo w 165 r. Machabeuszy nad Seleucydami, którzy zbezcześcili świątynię; po ponownym wyświęceniu ołtarza świątynnego zapalono jedyną ocalałą lampkę oliwną, która paliła się cudownym sposobem przez osiem dni; na pamiątkę tego cudu również przez osiem dni zapala się lampki chanukowe, które umieszcza się w drzwiach lub oknach,

  • cheder — szkoła żydowska o charakterze religijnym, utrzymywana przez gminę religijną, w której uczył zwykle mełamed i behelfer,

  • din Tora — sąd rabinacki; w dawnych czasach, w gettach Europy, rabina nie zatrudniała synagoga, lecz miasto i nie po to, by prowadził modły lub kierował synagogą ale aby rozsądzał sprawy, które mu przestawiano, i roztrzygał sporne kwestie rytuału żydowskiego; rabin wysłuchiwał obu stron, czasami samodzielnie, czasami w towarzystwie jednego lub dwóch uczonych w piśmie, zadawał pytania, wysłuchiwał świadków, jeśli zachodziła taka potrzeba, a potem wydawał wyrok w oparciu o wytyczne Talmudu,

  • Jom Kipur — po hebrajsku: Dzień Pojednania; najświętszy dzień żydowskiego roku, zwany też szabatem szabatów; tego dnia Mojżesz przyniósł Izraelitom drugi komplet Tablic Dekalogu będących znakiem przebaczenia Boga; w Jom Kipur większość dnia spędza się na modłach, obowiązuje 25-godzinny post, nie wolno też wykonywać żadnych świeckich zajęć,

  • kadysz (lub kadisz) — modlitwa odmawiana na zakończenie każdej części obrządku, jak również modlitwa za zmarłych,

  • mełamed (także melamed lub mełammed, po hebrajsku: nauczyciel) – nauczyciel dzieci w chederze; był wybierany i opłacany przez gminę żydowską lub zatrudniany przez osoby prywatne; mógł mieć pomocnika, który nazywał się behelfer,

  • minjan — kworum dziesięciu Żydów płci męskiej, powyżej trzynastego roku życia, nieodzowne do odprawienia wszelkich nabożeństw publicznych.

Bibliografia:

  1. Harry Kamelman, „w piątek rabin zaspał”. BAOBAB. Wydanie I. Warszawa 2004 r.
  2. Wikipedia.